6. Cicero, On The Ends of Good And Evil, 1.29-1.32, 1.37-1.41, 1.45, 1.66-1.70, 2.9-2.10, 2.12, 2.23 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
| 1.29. Certe, inquam, pertinax non ero tibique, si mihi probabis ea, quae dices, libenter assentiar. Probabo, inquit, modo ista sis aequitate, quam ostendis. sed uti oratione perpetua malo quam interrogare aut interrogari. Ut placet, inquam. Tum dicere exorsus est. Primum igitur, inquit, sic agam, ut ipsi auctori huius disciplinae placet: constituam, quid et quale sit id, de quo quaerimus, non quo ignorare vos arbitrer, sed ut ratione et via procedat oratio. quaerimus igitur, quid sit extremum et ultimum bonorum, quod omnium philosophorum sententia tale debet esse, ut ad id omnia referri oporteat, ipsum autem nusquam. hoc Epicurus in voluptate ponit, quod summum bonum esse vult, summumque malum dolorem, idque instituit docere sic: 1.30. omne animal, simul atque natum sit, voluptatem appetere eaque gaudere ut summo bono, dolorem aspernari ut summum malum et, quantum possit, a se repellere, idque facere nondum depravatum ipsa natura incorrupte atque integre iudicante. itaque negat opus esse ratione neque disputatione, quam ob rem voluptas expetenda, fugiendus dolor sit. sentiri haec haec ħ BE hoc NV putat, ut calere ignem, nivem esse albam, dulce mel. dulce esse mel R mel dulce A quorum nihil oportere oportere V oporteret exquisitis rationibus confirmare, tantum tantum om. BE satis esse esse satis A admonere. interesse enim inter inter om. BE argumentum argumentumque BE argumentatum R augmentatum A conclusionemque rationis et inter mediocrem animadversionem atque admonitionem. altera occulta quaedam et quasi involuta aperiri, altera prompta promta AR et aperta iudicari. indicari NV etenim quoniam detractis de homine sensibus reliqui nihil est, necesse est quid aut ad naturam aut ad naturam AR ad naturam ( om. aut) BE aut naturam ( om. ad) N 1 aut secundum naturam N 2 aut verum (compend scr) V aut contra sit a natura ipsa iudicari. post iudicari add. in V voluptatem etiam per se expetendam esse et dolorem ipsum per se esse fugiendum; idem in N ab alt. m. in marg. adscr. posito post iudicari signo eo- demque in marg. ea quid percipit aut quid iudicat, quo aut petat aut fugiat aliquid, praeter voluptatem et et aut NV dolorem? 1.31. Sunt autem quidam e nostris, qui haec subtilius velint tradere et negent satis esse quid bonum sit aut quid malum sensu iudicari, sed animo etiam ac ratione intellegi posse et voluptatem ipsam per se esse expetendam et dolorem ipsum per se esse fugiendum. esse. Et fugiendum itaque aiunt (om. expetendam et dolorem ipsum per se esse cf. ad p. 12, 5) R itaque aiunt hanc quasi naturalem atque insitam in animis nostris inesse notionem, ut alterum esse appetendum, alterum asperdum sentiamus. Alii autem, quibus ego assentior, cum a philosophis compluribus permulta dicantur, cur nec voluptas in bonis sit numeranda nec in malis dolor, non existimant oportere nimium nos causae confidere, sed et argumentandum et accurate disserendum et rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant. 1.32. Sed ut perspiciatis, unde omnis iste natus error sit natus sit error BE error natus sit V voluptatem accusantium doloremque laudantium, totam rem aperiam eaque ipsa, quae ab illo inventore veritatis et quasi architecto beatae vitae dicta sunt, explicabo. nemo enim ipsam voluptatem, quia voluptas sit, sit si BE aspernatur aut odit aut fugit, sed quia consequuntur consecuntur A magni dolores eos, qui ratione voluptatem sequi nesciunt, neque porro quisquam est, qui dolorem ipsum, quia dolor sit, amet, consectetur, adipisci velit, sed quia non numquam eius modi tempora incidunt, ut labore et dolore dolore et labore BE magnam aliquam quaerat voluptatem. Ut enim ad minima veniam, quis nostrum exercitationem ullam corporis suscipit suscepit BER laboriosam, nisi ut aliquid ex ea commodi consequatur? quis autem vel eum iure reprehenderit, qui in ea voluptate velit esse, quam nihil molestiae consequatur, vel illum, qui dolorem eum fugiat, quo voluptas nulla pariatur? 1.37. Sed de clarorum hominum factis illustribus et gloriosis satis hoc loco dictum sit. erit enim iam de omnium virtutum cursu ad voluptatem proprius disserendi locus. nunc autem explicabo, voluptas ipsa quae qualisque sit, ut tollatur error omnis imperitorum inp. R intellegaturque ea, quae voluptaria, delicata, mollis habeatur disciplina, disciplinata ABER quam gravis, quam continens, quam severa sit. Non enim hanc solam sequimur, quae suavitate aliqua naturam ipsam movet et cum iucunditate quadam percipitur sensibus, sed maximam voluptatem illam habemus, quae percipitur omni dolore detracto. nam quoniam, cum privamur dolore, ipsa liberatione et vacuitate omnis molestiae gaudemus, omne autem id, quo gaudemus, voluptas est, ut omne, quo offendimur, dolor, doloris omnis privatio recte nominata est voluptas. ut enim, cum cibo et potione fames sitisque depulsa est, ipsa detractio molestiae consecutionem affert voluptatis, sic in omni re doloris amotio successionem efficit voluptatis. 1.38. itaque non placuit Epicuro medium esse quiddam quiddam A quoddam inter dolorem et voluptatem; illud enim ipsum, quod quibusdam medium videretur, videretur N (?), Rath.; videtur cum om. R cum omni dolore careret, non modo voluptatem esse, verum etiam summam voluptatem. quisquis enim sentit, quem ad modum sit affectus, eum necesse est aut in voluptate esse aut in dolore. omnis omnis Morel. omni autem privatione doloris putat Epicurus terminari summam voluptatem, ut postea variari voluptas distinguique possit, augeri amplificarique non possit. 1.39. At etiam Athenis, ut e patre epatre AN audiebam facete et urbane Stoicos irridente, irridente R arridente statua est in Ceramico Chrysippi sedentis porrecta manu, quae manus significet illum in hac esse rogatiuncula delectatum: 'Numquidnam manus tua sic affecta, quem ad modum affecta nunc est, desiderat?'—Nihil sane.—'At, si voluptas esset bonum, desideraret.'—Ita credo.— Non est igitur voluptas bonum. credo ita B (desideraret — voluptas bonum om. E) Hoc ne statuam quidem dicturam pater aiebat, si loqui posset. conclusum est enim contra Cyrenaicos satis acute, nihil ad Epicurum. nam si ea sola voluptas esset, quae quasi titillaret sensus, ut ita dicam, et ad eos cum suavitate afflueret et illaberetur, nec nec ulla par A ut ulla pars BE ulla ( om. nec et pars) RN illa ( om. nec et pars) V manus esse contenta posset nec ulla pars vacuitate doloris sine iucundo motu voluptatis. sin autem summa voluptas est, ut Epicuro placet, nihil dolere, primum tibi recte, Chrysippe, concessum est nihil desiderare manum, cum ita esset affecta, secundum non recte, si voluptas esset bonum, fuisse desideraturam. idcirco enim non desideraret, quia, quod dolore caret, id in voluptate est. 1.40. Extremum autem esse bonorum voluptatem ex hoc facillime perspici potest: Constituamus aliquem magnis, multis, perpetuis fruentem et animo et corpore voluptatibus nullo dolore nec impediente nec inpendente, quem tandem hoc statu praestabiliorem aut magis expetendum possimus possumus BE dicere? inesse enim necesse est in eo, qui ita sit affectus, et firmitatem animi nec mortem nec dolorem timentis, quod mors sensu careat, dolor in longinquitate levis, lenis ARN in gravitate brevis soleat esse, ut eius magnitudinem celeritas, diuturnitatem allevatio consoletur. 1.41. ad ea cum accedit, ut neque divinum numen horreat nec praeteritas voluptates effluere patiatur earumque assidua recordatione laetetur, quid est, quod huc possit, quod melius sit, accedere? Statue contra aliquem confectum tantis animi corporisque doloribus, quanti in hominem maximi maximi dett. maxime cadere possunt, nulla spe proposita fore levius aliquando, aliquando dett. aliquanto nulla praeterea neque praesenti nec expectata voluptate, quid eo miserius dici aut fingi potest? quodsi vita doloribus referta maxime fugienda est, summum profecto malum est vivere cum dolore, cui sententiae consentaneum est ultimum esse bonorum cum voluptate vivere. nec enim habet nostra habet praeter voluptatem nostra V fortasse recte mens quicquam, ubi consistat tamquam in extremo, omnesque et metus et aegritudines ad dolorem referuntur, nec praeterea est res ulla, quae sua natura aut sollicitare possit aut angere. aut angere Vict. aut tangere 1.45. quae est enim aut utilior aut ad bene vivendum aptior partitio quam illa, qua est usus Epicurus? qui unum genus posuit earum cupiditatum, quae essent et naturales et ante naturales om. BE et necessariae, alterum, quae naturales essent nec nec non BE tamen necessariae, tertium, quae nec naturales nec necessariae. quarum ea ratio est, ut necessariae nec opera multa nec impensa inp. R expleantur; ne naturales quidem multa desiderant, propterea quod ipsa natura divitias, quibus contenta sit, et parabilis parabilis A 1 R parabiles (in N e ex corr. alt. m.) et terminatas habet; iium autem cupiditatum nec modus ullus nec finis inveniri potest. 1.66. Tribus igitur igitur ergo BE modis video esse a nostris a nostris esse BE de amicitia disputatum. alii cum eas voluptates, quae ad amicos pertinerent, negarent esse per se ipsas tam expetendas, quam nostras expeteremus, quo loco videtur quibusdam stabilitas amicitiae vacillare, tuentur tamen eum locum seque facile, ut mihi videtur, expediunt. ut enim virtutes, de quibus ante dictum est, sic amicitiam negant posse a voluptate discedere. nam cum solitudo et vita sine amicis insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare, quibus partis confirmatur confirmetur ABE animus et a spe et a spe ad spem et ABE pariendarum voluptatum seiungi non potest. 1.67. atque ut odia, odiā BE invidiae, invidiae A 2 invidie (e ab alt. m. in ras. scr. ) N invidiā B invidia A 1 EV, R ( sequente una litt. erasa, quae vi-detur fuisse e) despicationes adversantur voluptatibus, sic amicitiae non modo fautrices fidelissimae, sed etiam effectrices sunt voluptatum tam amicis quam sibi, quibus non solum praesentibus fruuntur, sed etiam spe eriguntur consequentis ac posteri temporis. quod quia nullo modo sine amicitia firmam et perpetuam iucunditatem vitae tenere possumus possumus etiam B neque vero ipsam amicitiam tueri, nisi nisi ipsi ARV aeque amicos et nosmet ipsos diligamus, idcirco et hoc ipsum efficitur in amicitia, et amicitia et amicitia om. R, A 1 (ab alt. m. in mg. exteriore sinistro ita add. amicitia, ut a ligatore et desectum esse possit) cōnect. BE cum voluptate conectitur. nam et laetamur amicorum laetitia aeque atque ut RNV atque nostra et pariter dolemus angoribus. 1.68. quocirca eodem modo sapiens erit affectus erga amicum, quo in se ipsum, quosque labores propter suam voluptatem susciperet, susciperet susceperit R (suam susceperit voluptatem), NV eosdem suscipiet suscipiet susciperet BE propter amici voluptatem. quaeque de virtutibus dicta sunt, quem ad modum eae eae A hc B hec E hee RV ea N semper voluptatibus inhaererent, eadem de amicitia dicenda sunt. praeclare enim Epicurus his paene verbis: 'Eadem', his paene verbis eadem eadem hys pene verbis BE hiis pene eadem verbis V inquit, scientia scientia sententia BE confirmavit animum, ne quod aut sempiternum aut diuturnum timeret malum, quae perspexit in hoc ipso vitae spatio amicitiae praesidium esse firmissimum. 1.69. Sunt autem quidam Epicurei timidiores paulo contra vestra convicia, nostra convitia V convicia nostra BE sed tamen satis acuti, qui verentur ne, si amicitiam propter nostram voluptatem expetendam putemus, tota amicitia quasi claudicare videatur. itaque primos congressus copulationesque et consuetudinum instituendarum voluntates fieri propter voluptatem; voluntates A voluptates R voluptatum NV om. BE voluptatem voluptates R cum autem usus progrediens familiaritatem effecerit, tum amorem efflorescere tantum, ut, etiamsi nulla sit utilitas ex amicitia, tamen ipsi amici propter se ipsos amentur. etenim si loca, si fana, si urbes, si gymnasia, si campum, si canes, si equos, si ludicra si ludicras A 2 si ludicrica R exercendi aut vedi consuetudine consuetudines A consuetudinēs R adamare solemus, quanto id in hominum consuetudine facilius fieri poterit poterit edd. potuerit et iustius? 1.70. Sunt autem, qui dicant foedus esse quoddam sapientium, sapientum V sap ia (= sapientia, pro sap iu = sapientiū) R ut ne minus amicos quam minus amicos quam P. Man. minus quidem amicos quam ARNV minus quam amicos BE se ipsos diligant. quod et posse fieri fieri posse BE intellegimus et saepe etiam etiam Dav. enim videmus, et perspicuum est nihil ad iucunde vivendum reperiri posse, quod coniunctione tali sit aptius. Quibus ex omnibus iudicari potest non modo non impediri rationem amicitiae, si summum bonum in voluptate ponatur, sed sine hoc institutionem omnino amicitiae non posse reperiri. et 26 repp. A 2.9. Negat esse eam, inquit, propter se expetendam. Aliud igitur esse censet gaudere, aliud non dolere. Et quidem, inquit, vehementer errat; nam, ut paulo ante paulo ante I 37—39 docui, augendae voluptatis finis est doloris omnis amotio. Non Non cum non RN' tum non N 2 tum vero (~uo) V; tuum non dolere Lamb. dolere, inquam, istud quam vim habeat postea videro; aliam vero vim voluptatis esse, aliam nihil dolendi, nisi valde pertinax fueris, concedas necesse est. Atqui reperies, inquit, in hoc quidem pertinacem; dici enim nihil potest verius. Estne, quaeso, inquam, sitienti in bibendo voluptas? Quis istud possit, inquit, negare? Eademne, quae restincta siti? Immo alio genere; restincta enim sitis enim om. RN (siti immo alio genere restincta enim om. V) stabilitatem voluptatis habet, inquit, inquit om. BE illa autem voluptas ipsius restinctionis in motu est. Cur igitur, inquam, res tam dissimiles dissimiles ( etiam A 2 )] difficiles A 1 eodem nomine appellas? Quid paulo ante, paulo ante p. 17, 17 sqq. inquit, dixerim nonne meministi, cum omnis dolor detractus esset, variari, non augeri voluptatem? 2.10. Memini vero, inquam; sed tu istuc tu quidem istuc V dixti dixisti RNV bene Latine, parum plane. varietas enim Latinum verbum est, idque proprie quidem in disparibus coloribus dicitur, sed transfertur in multa disparia: varium poe+ma, varia oratio, varii mores, varia fortuna, voluptas etiam varia dici solet, cum percipitur e multis dissimilibus rebus dissimilis dissimilis dissimiliter RNV efficientibus voluptates. eam si varietatem diceres, intellegerem, ut etiam non dicente te intellego; ista varietas quae sit non satis perspicio, quod ais, cum dolore careamus, tum in summa voluptate nos esse, cum autem vescamur iis rebus, quae dulcem motum afferant sensibus, tum esse in motu voluptatem, qui qui Dav. quae (que); in BE compend. incert. faciat varietatem voluptatum, sed non augeri illam non dolendi voluptatem, quam cur voluptatem appelles nescio. An potest, inquit ille, ille inquit BE quicquam esse suavius quam nihil dolere? 2.12. quid enim necesse est, tamquam meretricem in matronarum coetum, sic voluptatem in virtutum concilium adducere? invidiosum nomen est, infame, suspectum. suspectum subiectum R itaque hoc frequenter dici solet a vobis, non intellegere nos, quam dicat Epicurus voluptatem. quod quidem mihi si quando dictum est—est autem dictum non parum saepe—, etsi satis clemens sum in disputando, tamen interdum soleo subirasci. egone non intellego, quid sit h(donh/ Graece, Latine voluptas? utram tandem linguam nescio? deinde qui fit, ut ego nesciam, sciant omnes, quicumque Epicurei esse voluerunt? voluerint BE quod vestri quidem vel optime disputant, nihil opus esse eum, qui philosophus futurus sit, philosophus qui futurus sit A (cf. Iw. Mue. II p. 10 sq.); qui futurus sit philosophus BE scire litteras. itaque ut maiores nostri ab aratro adduxerunt Cincinnatum illum, ut dictator esset, sic vos de pagis pagis cod. 1 Eliens. Davisii, Turneb. adversar. IV8; plagis omnibus colligitis bonos illos quidem viros, sed certe non pereruditos. 2.23. quid ergo attinet dicere: 'Nihil haberem, quod reprehenderem, si finitas cupiditates haberent'? hoc est dicere: Non reprehenderem asotos, si non essent asoti. isto modo ne improbos quidem, si essent boni viri. hic homo severus luxuriam ipsam per se reprehendendam non putat, et hercule, Torquate, ut verum loquamur, si summum bonum voluptas est, rectissime non putat. Noli noli Se. nolui N nolim rell. codd. enim mihi fingere asotos, ut soletis, qui in mensam vomant, et qui de conviviis auferantur crudique postridie se rursus ingurgitent, qui solem, ut aiunt, nec occidentem umquam viderint nec orientem, qui consumptis patrimoniis egeant. nemo nostrum istius generis asotos iucunde putat vivere. mundos, elegantis, optimis cocis, pistoribus, piscatu, aucupio, venatione, his omnibus exquisitis, vitantes cruditatem, quibus vinum quibus vinum et q. s. cf. Lucilii carm. rell. rec. Marx. I p. 78, II p. 366 sq. defusum e pleno sit chrysizon, chrysizon Marx.; hirsizon A hrysizon vel heysizon B hrysizon E hyrsi|hon R hyrsizon N hrysiron V ut ait Lucilius, cui nihildum situlus et nihildum situlus et (situlus = situla, sitella) Se. nihil (nichil BE) dum sit vis et ABE nichil dum sit viset R nichil dempsit (e vid. corr. ex u, psit in ras. ) vis (post s ras.) et (in ras.) N nichil dempsit vis et V sacculus sacculus ABE saculos V sarculos R, N (a ex corr. m. alt., r superscr. ab alt. m. ) abstulerit, adhibentis ludos et quae sequuntur, illa, quibus detractis clamat Epicurus se nescire quid sit bonum; adsint etiam formosi pueri, qui ministrent, respondeat his vestis, argentum, Corinthium, locus ipse, aedificium—hos ergo ergo BER ego ANV asotos bene quidem vivere aut aut at BE beate numquam dixerim. | 2.9. "He thinks that pleasure is not desirable in itself." "Then in his opinion to feel pleasure is a different thing from not feeling pain?" "Yes," he said, "and there he is seriously mistaken, since, as I have just shown, the complete removal of pain is the limit of the increase of pleasure." "Oh," I said, "as for the formula 'freedom from pain,' I will consider its meaning later on; but unless you are extraordinarily obstinate you are bound to admit that 'freedom from pain' does not mean the same as 'pleasure.' " "Well, but on this point you will find me obstinate," said he; "for it is as true as any proposition can be." "Pray," said I, "when a man is thirsty, is there any pleasure in the act of drinking?" "That is undeniable," he answered. "Is it the same pleasure as the pleasure of having quenched one's thirst?" "No, it is a different kind of pleasure. For the pleasure of having quenched one's thirst is a 'static' pleasure, but the pleasure of actually quenching it is a 'kinetic' pleasure." "Why then," I asked, "do you call two such different things by the same name? 2.10. "Do you not remember," he replied, "what I said just now, that when all pain has been removed, pleasure may vary in kind but cannot be increased in degree?" "Oh, yes, I remember," said I; "but though your language was quite correct in form, your meaning was far from clear. 'Variation' is a good Latin term; we use it strictly of different colours, but it is applied metaphorically to a number of things that differ: we speak of a varied poem, a varied speech, a varied character, varied fortunes. Pleasure too can be termed varied when it is derived from a number of unlike things producing unlike feelings of pleasure. If this were the variation you spoke of, I could understand the term, just as I understand it without your speaking of it. But I cannot quite grasp what you mean by 'variation' when you say that when we are free from pain we experience the highest pleasure, and that when we are enjoying things that excite a pleasant activity of the senses, we then experience an active or 'kinetic' pleasure that causes a variation of our pleasant sensations, but no increase in the former pleasure that consists in absence of pain â although why you should call this 'pleasure' I cannot make out. 2.12. What need is there to introduce so abandoned a character as Mistress Pleasure into the company of those honourable ladies the Virtues? Her very name is suspect, and lies under a cloud of disrepute â so much so that you Epicureans are fond of telling us that we do not understand what Epicurus means by pleasure. I am a reasonably good-tempered disputant, but for my own part when I hear this assertion (and I have encountered it fairly often), I am sometimes inclined to be a little irritated. Do I not understand the meaning of the Greek word hÄdonÄ, the Latin voluptas? Pray which of these two languages is it that I am not acquainted with? Moreover how comes it that I do not know what the word means, while all and sundry who have elected to be Epicureans do? As for that, your sect argues very plausibly that there is no need for the aspirant to philosophy to be a scholar at all. And you are as good as your word. Our ancestors brought old Cincinnatus from the plough to be dictator. You ransack the country villages for your assemblage of doubtless respectable but certainly not very learned adherents. 2.23. "What then is the point of saying 'I should have no fault to find with them if they kept their desires within bounds'? That is tantamount to saying 'I should not blame the profligate if they were not profligate.' He might as well say he would not blame the dishonest either, if they were upright men. Here is our rigid moralist maintaining that sensuality is not in itself blameworthy! And I profess, Torquatus, on the hypothesis that pleasure is the Chief Good he is perfectly justified in thinking so. I should be sorry to picture to myself, as you are so fond of doing, debauchees who are sick at table, have to be carried home from dinner-parties, and next day gorge themselves again before they have recovered from the effects of the night before; men who, as the saying goes, have never seen either sunset or sunrise; men who run through their inheritance and sink into penury. None of us supposes that profligates of that description live pleasantly. No, but men of taste and refinement, with first-rate chefs and confectioners, fish, birds, game and the like of the choicest; careful of their digestion; with Wine in flask Decanted from a newâbroach'd cask, . . . as Lucilius has it, Wine of tang bereft, All harshness in the strainer left; with the accompaniment of dramatic performances and their usual sequel, the pleasures apart from which Epicurus, as he loudly proclaims, does not what Good is; give them also beautiful boys to wait upon them, with drapery, silver, Corinthian bronzes, and the scene of the feast, the banqueting-room, all in keeping; take profligates of this sort; that these live well or enjoy happiness I will never allow. |
|
