5. Cicero, Tusculan Disputations, 1.1-1.2, 1.4, 1.6-1.8, 4.2-4.4, 5.7-5.9, 5.11 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
| 1.1. Cum 1 et 5 extr. imit. Paschasius Radb. Expos. in ps. 44 l. I praef. in. defensionum laboribus senatoriisque muneribus aut omnino aut magna ex parte essem aliquando liberatus, rettuli rettuli s retuli X Pasch. cf. p. 344, 24 me, Brute, te hortante maxime ad ea studia, quae retenta animo, remissa temporibus, longo intervallo intermissa revocavi, et cum omnium artium, quae ad rectam vivendi viam pertinerent, ratio et disciplina studio sapientiae, quae philosophia dicitur, contineretur, hoc mihi Latinis cf. Lact. inst. 3,14, 13 litteris litteris at libris V 2 inlustrandum putavi, non quia philosophia Graecis et litteris et doctoribus percipi non posset, sed meum semper hoc supra semper add. V 2 iudicium fuit omnia nostros aut invenisse per se sapientius quam Graecos aut accepta ab illis fecisse meliora, quae quidem digna statuissent, in quibus elaborarent. 1.2. Nam mores et instituta vitae resque domesticas ac familiaris nos profecto et melius tuemur et lautius, latius R 1 rem vero publicam nostri maiores certe melioribus temperaverunt et institutis et legibus. quid loquar de re militari? in qua cum virtute nostri multum valuerunt, tum plus etiam disciplina. iam illa, quae natura, non litteris adsecuti assec. KRH sunt, neque cum Graecia neque ulla cum gente cum ulla gente K sunt conferenda. quae enim tanta gravitas, quae tanta constantia, magnitudo animi, animi magnitudo K probitas, fides, quae tam excellens in omni genere virtus in ullis fuit, ut sit cum maioribus nostris comparanda? 1.4. non satis Graecorum gloriae responderunt. an censemus, cessemus KRH si Fabio, GFabio V 1 nobilissimo homini, laudi datum esset, quod pingeret, non multos etiam apud nos futuros Polyclitos et Parrhasios fuisse? honos alit artes, omnesque incenduntur acceduntur ( vel ac- cenduntur) Aug. incenduntur ex acc. H 1 ecl. 212 gloriae H ibid. cum Aug. plerisque codd. (gloriae L) Lup. ad studia gloria, iacentque ea semper, quae apud quosque improbantur. honos ... 219,2 improbantur Aug. civ. 5,13 (H ecl. 212 ) et ex eo Serv. Lupus ep. 1 summam eruditionem Graeci sitam censebant in nervorum vocumque cantibus; igitur et Epaminondas, princeps meo iudicio Graeciae, graecis X -ę pro -s V 1 aut c fidibus praeclare cecinisse dicitur, Themistoclesque aliquot ante annos annis edd. vett. cum in epulis recusaret recusasset V 2 s lyram, liram X est habitus indoctior. est... indoctior Quint. inst. 1,10,19 ergo in Graecia musici floruerunt, discebantque id omnes, nec qui nesciebat nesciebant V 1 satis excultus doctrina putabatur. 1.6. in quo eo magis nobis est elaborandum, quod multi iam esse libri Latini dicuntur scripti inconsiderate ab optimis illis quidem viris, sed non satis eruditis. fieri autem potest, ut recte quis sentiat et id quod sentit polite eloqui non possit; sed mandare quemquam litteris cogitationes suas, qui eas nec disponere nec inlustrare possit nec delectatione aliqua allicere lectorem, hominis est intemperanter abutentis et otio et litteris. mandare... 5 litteris Einhart Vita Caroli praef. itaque suos libros ipsi legunt cum suis, nec quisquam attingit praeter eos, qui eandem licentiam scribendi sibi permitti volunt. quare si aliquid oratoriae laudis laudis s eras. sed a m. rec. iterur scriptum in V nostra attulimus industria, multo studiosius philosophiae fontis aperiemus, e quibus etiam illa manabant. 1.7. Sed ut Aristoteles, vir summo ingenio, scientia, scientia scientiae X -a pro -ae in r. V 2 copia, cum motus cum motus H commotus GKRV sed cũ supra com V 2 esset Isocratis isocratis V 2 s socratis X rhetoris gloria, dicere docere etiam coepit adulescentes docere s om. X post adulescentes add. decere V 2 et prudentiam cum eloquentia iungere, sic nobis placet nec pristinum dicendi studium deponere et in hac maiore et uberiore arte versari. hanc haen c R 1 enim perfectam philosophiam semper iudicavi, quae de maximis quaestionibus copiose posset ornateque dicere; in quam exercitationem ita nos studiose operam dedimus, del. Mur. operam inpendimus Dav. ut iam etiam scholas Graecorum more habere auderemus. audeamus V (a in r. c ) ut nuper tuum post discessum in Tusculano cum essent complures cumplures G 1 R 1 (corr. ipsi) mecum familiares, temptavi, quid in eo genere possem. possem V 2 g possim X ( cf. auderemus v. 20 ) ut enim antea declamitabam causas, quod nemo me diutius fecit, sic haec mihi nunc senilis est declamatio. ponere iubebam, de quo quis audire vellet; ad id aut at id X (at id sed. ex aut id aut sed. K c ) sedens aut ambulans disputabam. 1.8. itaque dierum quinque scholas, ut Graeci appellant, in totidem libros contuli. fiebat autem ita ut, cum is his G 1 V 1 H qui audire audiri X ( corr. V 2 l e ss. K 2 ) vellet dixisset, quid quod K 1 V 2 sibi videretur, tum ego contra dicerem. haec est enim, ut scis, vetus et et om. V 1 add. 2 Socratica ratio contra alterius opinionem disserendi. nam ita facillime, quid veri simillimum esset, inveniri posse Socrates arbitrabatur. Sed quo commodius disputationes nostrae explicentur, sic eas exponam, quasi agatur res, non quasi narretur. Philosophia ... 221, 7 narretur H (27 fieri 220, 5 litteris et 220,13 adulescentes 220, 18 dicere bis ) ergo ergo et primam lit- teram verbi malum om. R 1 V 1 spatio rubicatori relicto ; ergo add. R al. m ergo et m V c ita nasce- in r. V 1 nascatur corr. V c ita nascetur exordium: Malum ergo et primam lit- teram verbi malum om. R 1 V 1 spatio rubicatori relicto ; ergo add. R al. m ergo et m V c ita nasce- in r. V 1 nascatur corr. V c mihi videtur esse mors. 4.2. hoc autem loco consideranti mihi studia doctrinae multa sane sanae GK sane RV occurrunt, cur ea quoque arcessita aliunde neque solum expetita, sed etiam conservata et culta videantur. erat enim illis paene in conspectu praestanti sapientia et nobilitate Pythagoras, qui fuit in Italia temporibus isdem quibus L. Brutus patriam liberavit, praeclarus auctor nobilitatis tuae. Pythagorae autem doctrina cum longe lateque flueret, permanavisse mihi videtur in hanc civitatem, idque cum coniectura probabile est, tum quibusdam etiam vestigiis indicatur. quis enim est qui putet, cum floreret in Italia Graecia graeciae X potentissumis et et s. v. add. V 1? maximis urbibus, ea quae magna dicta est, in isque primum ipsius Pythagorae, deinde dein K 1 postea pythagorae deinde postea add. V c in mg. Pythagoreorum pytagorae orum G (e del. 2 ) pythagoraeorum ex -reorum ter V c tantum nomen esset, nostrorum hominum ad eorum doctissimas voces aures clausas fuisse? 4.3. quin etiam arbitror propter Pythagoreorum admirationem Numam quoque regem Pythagoreum pythagoreorum K 1 pythagoreum V a posterioribus existimatum. nam cum Pythagorae disciplinam et instituta instituta s constituta X cognoscerent regisque eius aequitatem et et s. v. add. V 1 sapientiam a maioribus suis accepissent, aetates aetas R 1 autem et tempora ignorarent propter vetustatem, eum, qui sapientia excelleret, Pythagorae auditorem crediderunt fuisse. et de coniectura quidem hactenus. vestigia autem Pythagoreorum quamquam multa colligi possunt, paucis tamen utemur, quoniam non id agitur hoc tempore. nam cum carminibus soliti illi esse dicantur et praecepta del. Dav. 2 ( opponuntur inter se carmina et cantus ut 28 cf. de orat. 3, 197 ) quaedam occultius tradere et mentes suas a cogitationum intentione cantu fidibusque fid elibusque K ( corr. in fidibusque 2 ) ad tranquillitatem traducere, gravissumus auctor in Originibus dixit fr. 118 cf. 218, 17 Cato morem apud maiores hunc epularum fuisse, ut deinceps, qui accubarent, canerent ad tibiam clarorum virorum laudes atque virtutes; ex quo perspicuum est et cantus tum fuisse discriptos rescriptos GKR rescripto suo cum s. V ( V 2 ) discriptos Sey. vocum sonis et carmina. 4.4. quamquam id quidem etiam duodecim tabulae declarant, tb. 8, 1 Br. condi iam tum solitum esse carmen; quod ne liceret fieri ad ad X in V 2 alterius iniuriam, iniuriam infamiam add. V 2 ( sed C. non ut rep. 4, 12 ipsa legis verba affert ) lege legem V 1 (m. del. 2 ) longe K sanxerunt. nec vero illud non eruditorum temporum argumentum est, quod et deorum pulvinaribus et epulis magistratuum fides praecinunt, quod proprium eius fuit, de qua loquor, disciplinae. mihi quidem etiam Appii appii+ tuberonem K 1 ( etiam +), reliqua in mg. add. K c Caeci carmen, quod valde Panaetius laudat epistola quadam, quae est ad Q. ad Q. V rec s atque X Tuberonem, Pythagoreum pythagoreorum X corr. V 2? videtur. multa multae GR 1 ( corr. 1 ) V 1 ( corr. 2? ) etiam sunt in nostris institutis ducta ductis ducta K autc ab illis; quae praetereo, ne ea, quae repperisse perperisse X peperisse K 2 s repperisse Dav. ( cf. nat. deor. 2, 16 ) ipsi putamur, aliunde didicisse videamur. aliunde didicisse videamur post 13 nostros habet X. suo loco posuit V c 5.7. Quam rem antiquissimam cum videamus, nomen tamen esse confitemur recens. nam sapientiam quidem ipsam quis negare potest non negare non p. K 1 modo re esse antiquam, verum etiam nomine? quae divinarum humanarumque rerum, tum initiorum causarumque rerum causarumque in mg. G 2 cuiusque V c s cuius X (cuiu G 1 ) cuiusque rei cognitione cognitionem H hoc pulcherrimum nomen apud antiquos adsequebatur. o vitae ... 407, 7 assequebatur H itaque et illos septem, qui a Graecis sofoi/, CO f Ol X sapientes a nostris et habebantur habebantur V 2 s habeantur X (et et h. G) et nominabantur, qui... 8 nominabantur del. Sauppe et multis ante saeculis Lycurgum, lygurgum X ( ex lygitur gum K 1 ) cuius temporibus Homerus etiam fuisse ante hanc urbem conditam traditur, et iam et iam etiam W heroicis aetatibus Ulixem ulixem i e corr. G ulyxem V et Nestorem accepimus et alt. et add. V c fuisse et habitos esse sapientis. sapientis ex -es R c 5.8. nec vero Atlans atlans K athlans R 1 (h del. c ) V 1 (n del. 2 ) G 2 ( ex athalans) sustinere caelum nec Prometheus adfixus Caucaso nec stellatus Cepheus cum uxore genero filia traderetur, nisi caelestium divina cognitio nomen eorum ad errorem fabulae traduxisset. traduxisset G 1 ( ss. 1 ) V 2 s traduxissent KRV 1 a quibus ducti deinceps omnes, qui in rerum contemplatione studia ponebant, sapientes et habebantur et nominabantur, idque eorum nomen usque ad Pythagorae manavit aetatem. omnesque qui ... 20 aetate H quem, ut scribit auditor Platonis Ponticus Heraclides, vir doctus in primis, Phliuntem fr. 78 V. philuntem X ferunt venisse, eumque cum eumque cum cumque Dav. Leonte, principe Phliasiorum, philiasiorum G 1 V docte et copiose disseruisse quaedam. cuius ingenium et eloquentiam cum admiratus esset Leon, quaesivisse ex eo, qua maxime arte confideret; at illum: artem quidem se scire nullam, sed esse philosophum. admiratum Leontem novitatem nominis quaesivisse, quinam essent esset R 1 V 1 ( R c V 1 ) philosophi, et quid inter eos et reliquos interesset; 5.9. Pythagoram autem respondisse similem sibi videri vitam vita X ( corr. V rec ) hominum et mercatum eum, qui haberetur maxumo ludorum apparatu totius Graeciae celebritate; nam ut illic illic s illi X ( del. V 2 ) cf. Neue 2, 655 ( Cael. ap. Cic. epist. 8, 15, 2 ) alii corporibus exercitatis gloriam et nobilitatem coronae peterent, alii emendi aut vendendi quaestu et lucro ducerentur, esset esse V 1 autem quoddam genus eorum, idque vel maxime ingenuum, qui nec plausum nec lucrum quaererent, sed visendi causa venirent studioseque perspicerent, quid ageretur et quo modo, item nos quasi in mercatus quandam celebritatem celebritate X corr. V 2 ex urbe aliqua item (iter codd. ) ... 12 aliqua Non. 431, 19 sic in hanc hac K 1 vitam ex alia vita et natura profectos alios gloriae servire, alios pecuniae, raros esse quosdam, qui ceteris omnibus pro nihilo habitis rerum naturam studiose intuerentur; hos se appellare sapientiae studiosos—id est enim philosophos—; et ut illic liberalissimum esset spectare nihil sibi adquirentem, sic in vita longe omnibus studiis contemplationem rerum cognitionemque cognitionemque V c s cogitationemque X praestare. 5.11. cuius multiplex ratio disputandi rerumque varietas et ingenii magnitudo Platonis memoria et litteris consecrata plura genera effecit effecit s efficit X dissentientium philosophorum, e quibus nos id potissimum consecuti consecuti con del. V 2 sumus, quo Socratem usum arbitrabamur, arbitramur V 2 s ut nostram ipsi sententiam tegeremus, errore alios levaremus et in omni disputatione, quid esset simillimum veri, quaereremus. quaeremus G 1 K quem morem moyerem G 2 cum Carneades acutissime copiosissimeque tenuisset, fecimus et alias saepe et nuper in Tusculano, ut ad eam eam ( del. c ) R consuetudinem disputaremus. et quadridui quidem sermonem superioribus ad ad a R missimus G 1 K te perscriptum libris misimus, quinto autem die cum eodem in loco consedissemus, sic est propositum, de quo disputaremus: | |
|
