1. Cicero, On Divination, 1.29-1.30, 2.84 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
| 1.29. Ut P. Claudius, Appii Caeci filius, eiusque collega L. Iunius classis maxumas perdiderunt, cum vitio navigassent. Quod eodem modo evenit Agamemnoni; qui, cum Achivi coepissent . inter se strépere aperteque ártem obterere extíspicum, Sólvere imperát secundo rúmore adversáque avi. Sed quid vetera? M. Crasso quid acciderit, videmus, dirarum obnuntiatione neglecta. In quo Appius, collega tuus, bonus augur, ut ex te audire soleo, non satis scienter virum bonum et civem egregium censor C. Ateium notavit, quod ementitum auspicia subscriberet. Esto; fuerit hoc censoris, si iudicabat ementitum; at illud minime auguris, quod adscripsit ob eam causam populum Romanum calamitatem maximam cepisse. Si enim ea causa calamitatis fuit, non in eo est culpa, qui obnuntiavit, sed in eo, qui non paruit. Veram enim fuisse obnuntiationem, ut ait idem augur et censor, exitus adprobavit; quae si falsa fuisset, nullam adferre potuisset causam calamitatis. Etenim dirae, sicut cetera auspicia, ut omina, ut signa, non causas adferunt, cur quid eveniat, sed nuntiant eventura, nisi provideris. 1.30. Non igitur obnuntiatio Ateii causam finxit calamitatis, sed signo obiecto monuit Crassum, quid eventurum esset, nisi cavisset. Ita aut illa obnuntiatio nihil valuit aut, si, ut Appius iudicat, valuit, id valuit, ut peccatum haereat non in eo, qui monuerit, sed in eo, qui non obtemperarit. Quid? lituus iste vester, quod clarissumum est insigne auguratus, unde vobis est traditus? Nempe eo Romulus regiones direxit tum, cum urbem condidit. Qui quidem Romuli lituus, id est incurvum et leviter a summo inflexum bacillum, quod ab eius litui, quo canitur, similitudine nomen invenit, cum situs esset in curia Saliorum, quae est in Palatio, eaque deflagravisset, inventus est integer. 2.84. Cum M. Crassus exercitum Brundisii inponeret, quidam in portu caricas Cauno advectas vendens Cauneas clamitabat. Dicamus, si placet, monitum ab eo Crassum, caveret ne iret; non fuisse periturum, si omini paruisset. Quae si suscipiamus, pedis offensio nobis et abruptio corrigiae et sternumenta erunt observanda. | 1.29. For example, Publius Claudius, son of Appius Caecus, and his colleague Lucius Junius, lost very large fleets by going to sea when the auguries were adverse. The same fate befell Agamemnon; for, after the Greeks had begun toRaise aloft their frequent clamours, showing scorn of augurs art,Noise prevailed and not the omen: he then bade the ships depart.But why cite such ancient instances? We see what happened to Marcus Crassus when he ignored the announcement of unfavourable omens. It was on the charge of having on this occasion falsified the auspices that Gaius Ateius, an honourable man and a distinguished citizen, was, on insufficient evidence, stigmatized by the then censor Appius, who was your associate in the augural college, and an able one too, as I have often heard you say. I grant you that in pursuing the course he did Appius was within his rights as a censor, if, in his judgement, Ateius had announced a fraudulent augury. But he showed no capacity whatever as an augur in holding Ateius responsible for that awful disaster which befell the Roman people. Had this been the cause then the fault would not have been in Ateius, who made the announcement that the augury was unfavourable, but in Crassus, who disobeyed it; for the issue proved that the announcement was true, as this same augur and censor admits. But even if the augury had been false it could not have been the cause of the disaster; for unfavourable auguries — and the same may be said of auspices, omens, and all other signs — are not the causes of what follows: they merely foretell what will occur unless precautions are taken. 2.84. When Marcus Crassus was embarking his army at Brundisium a man who was selling Caunian figs at the harbour, repeatedly cried out Cauneas, Cauneas. Let us say, if you will, that this was a warning to Crassus to bid him Beware of going, and that if he had obeyed the omen he would not have perished. But if we are going to accept chance utterances of this kind as omens, we had better look out when we stumble, or break a shoe-string, or sneeze![41] Lots and the Chaldean astrologers remain to be discussed before we come to prophets and to dreams. |
|
2. Cicero, De Domo Sua, 35, 37-38, 40-42, 34 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
| 34. estne hoc illi dicto atque facto Fimbriano Fimbriano Rufinian. ( Rhet. M. p. 44): Fimbria non ς : Fimbriae non cett. simillimum? accusatis Sex. Roscium. quid ita? quia de manibus vestris effugit, quia se occidi passus non est. illud, quia in Scaevola factum est, magis magis transpos. ante ferendum A. Eberhard indignum videtur, hoc, quia fit a Chrysogono, non non num Hotoman: del. Guarinus ( in Comment. ) est ferendum est ferendum est feferendum ς : esset ferendum χ2 . nam per deos immortalis! quid est in hac causa quod defensionis indigeat? qui locus ingenium patroni requirit aut oratoris eloquentiam magno opere desiderat? totam causam, iudices, explicemus atque ante oculos expositam consideremus; ita facillime quae res totum iudicium contineat et quibus de de ψ2 : om. cett. rebus nos dicere oporteat et quid vos sequi conveniat intellegetis. | |
|
3. Cicero, On The Haruspices, 45, 44 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
|
4. Cicero, On Laws, 2.31 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
|
5. Cicero, De Oratore, 2.124-2.125, 2.164, 2.167, 2.197-2.203 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
| 2.124. Tum Crassus, 'tu vero,' inquit 'Antoni, perge, ut instituisti; neque enim est boni neque liberalis parentis, quem procrearis et eduxeris, eum non et vestire et ornare, praesertim cum te locupletem esse negare non possis. Quod enim ornamentum, quae vis, qui animus, quae dignitas illi oratori defuit, qui in causa peroranda non dubitavit excitare reum consularem et eius diloricare tunicam et iudicibus cicatrices adversas senis imperatoris ostendere? qui idem, hoc accusante Sulpicio, cum hominem seditiosum furiosumque defenderet, non dubitavit seditiones ipsas ornare ac demonstrare gravissimis verbis multos saepe impetus populi non iniustos esse, quos praestare nemo posset; multas etiam e re publica seditiones saepe esse factas, ut cum reges essent exacti, ut cum tribunicia potestas esset constituta; illam Norbani seditionem ex luctu civium et ex Caepionis odio, qui exercitum amiserat, neque reprimi potuisse et iure esse conflatam? 2.125. Potuit hic locus tam anceps, tam inauditus, tam lubricus, tam novus sine quadam incredibili vi ac facultate dicendi tractari? Quid ego de Cn. Manli, quid de Q. Regis commiseratione dicam? Quid de aliis innumerabilibus? In quibus hoc non maxime enituit quod tibi omnes dant, acumen quoddam singulare, sed haec ipsa, quae nunc ad me delegare vis, ea semper in te eximia et praestantia fuerunt.' 2.164. Si res tota quaeritur, definitione universa vis explicanda est, sic: "si maiestas est amplitudo ac dignitas civitatis, is eam minuit, qui exercitum hostibus populi Romani tradidit, non qui eum, qui id 2.167. Ex coniunctis sic argumenta ducuntur: "si pietati summa tribuenda laus est, debetis moveri, cum Q. Metellum tam pie lugere videatis." Ex genere autem: "si magistratus in populi Romani esse potestate debent, quid Norbanum accusas, cuius tribunatus 2.197. Quamquam te quidem quid hoc doceam, qui in accusando sodali meo tantum incendium non oratione solum, sed etiam multo magis vi et dolore et ardore animi concitaras, ut ego ad id restinguendum vix conarer accedere? Habueras enim tu omnia in causa superiora: vim, fugam, lapidationem, crudelitatem tribuniciam in Caepionis gravi miserabilique casu in iudicium vocabas; deinde principem et senatus et civitatis, M. Aemilium, lapide percussum esse constabat; vi pulsum e templo L. Cottam et T. Didium, cum intercedere vellent rogationi, nemo poterat negare. 2.198. Accedebat ut haec tu adulescens pro re publica queri summa cum dignitate existimarere; ego, homo censorius, vix satis honeste viderer seditiosum civem et in hominis consularis calamitate crudelem posse defendere. Erant optimi cives iudices, bonorum virorum plenum forum, vix ut mihi tenuis quaedam venia daretur excusationis, quod tamen eum defenderem, qui mihi quaestor fuisset. Hic ego quid dicam me artem aliquam adhibuisse? Quid fecerim, narrabo; si placuerit, vos meam defensionem in aliquo artis loco reponetis. 2.199. Omnium seditionum genera, vitia, pericula conlegi eamque orationem ex omni rei publicae nostrae temporum varietate repetivi conclusique ita, ut dicerem, etsi omnes semper molestae seditiones fuissent, iustas tamen fuisse non nullas et prope necessarias. Tum illa, quae modo Crassus commemorabat, egi: neque reges ex hac civitate exigi neque tribunos plebis creari neque plebiscitis totiens consularem potestatem minui neque provocationem, patronam illam civitatis ac vindicem libertatis, populo Romano dari sine nobilium dissensione potuisse; ac, si illae seditiones saluti huic civitati fuissent, non continuo, si quis motus populi factus esset, id C. Norbano in nefario crimine atque in fraude capitali esse ponendum. Quod si umquam populo Romano concessum esset ut iure incitatus videretur, id quod docebam saepe esse concessum, nullam illa causa iustiorem fuisse. Tum omnem orationem traduxi et converti in increpandam Caepionis fugam, in deplorandum interitum exercitus: sic et eorum dolorem, qui lugebant suos, oratione refricabam et animos equitum Romanorum, apud quos tum iudices causa agebatur, ad Q. Caepionis odium, a quo erant ipsi propter iudicia abalienati, renovabam. 2.200. Quod ubi sensi me in possessionem iudici ac defensionis meae constitisse, quod et populi benevolentiam mihi conciliaram, cuius ius etiam cum seditionis coniunctione defenderam, et iudicum animos totos vel calamitate civitatis vel luctu ac desiderio propinquorum vel odio proprio in Caepionem ad causam nostram converteram, tum admiscere huic generi orationis vehementi atque atroci genus illud alterum, de quo ante disputavi, lenitatis et mansuetudinis coepi: me pro meo sodali, qui mihi in liberum loco more maiorum esse deberet, et pro mea omni fama prope fortunisque decernere; nihil mihi ad existimationem turpius, nihil ad dolorem acerbius accidere posse, quam si is, qui saepe alienissimis a me, sed meis tamen civibus saluti existimarer fuisse, sodali meo auxilium ferre non potuissem. 2.201. Petebam a iudicibus ut illud aetati meae, ut honoribus, ut rebus gestis, si iusto, si pio dolore me esse adfectum viderent, concederent; praesertim si in aliis causis intellexissent omnia me semper pro amicorum periculis, nihil umquam pro me ipso deprecatum. Sic in illa omni defensione atque causa, quod esse in arte positum videbatur, ut de lege Appuleia dicerem, ut quid esset minuere maiestatem explicarem, perquam breviter perstrinxi atque attigi; his duabus partibus orationis, quarum altera commendationem habet, altera concitationem, quae minime praeceptis artium sunt perpolitae, omnis est a me illa causa tractata, ut et acerrimus in Caepionis invidia renovanda et in meis moribus erga meos necessarios declarandis mansuetissimus viderer: ita magis adfectis animis iudicum quam doctis, tua, Sulpici, est a nobis tum accusatio victa.' 2.202. Hic Sulpicius, 'vere hercle,' inquit 'Antoni, ista commemoras; nam ego nihil umquam vidi, quod tam e manibus elaberetur, quam mihi tum est elapsa illa ipsa causa. Cum enim, quem ad modum dixisti, tibi ego non iudicium, sed incendium tradidissem, quod tuum principium, di immortales, fuit! qui timor! quae dubitatio, quanta haesitatio tractusque verborum! Ut tu illud initio, quod tibi unum ad ignoscendum homines dabant, tenuisti, te pro homine pernecessario, quaestore tuo, dicere! Quam tibi primum munisti ad te audiendum viam. 2.203. Ecce autem, cum te nihil aliud profecisse arbitrarer, nisi ut homines tibi civem improbum defendenti ignoscendum propter necessitudinem arbitrarentur, serpere occulte coepisti, nihil dum aliis suspicantibus, me vero iam pertimescente, ut illam non Norbani seditionem, sed populi Romani iracundiam neque eam iniustam, sed meritam ac debitam fuisse defenderes. Deinde qui locus a te praetermissus est in Caepionem? Ut tu illa omnia odio, invidia, misericordia miscuisti! Neque haec solum in defensione, sed etiam in Scauro ceterisque meis testibus, quorum testimonia non refellendo, sed ad eundem impetum populi confugiendo refutasti; | |
|
6. Cicero, Republic, 6.25 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
| 6.25. Quocirca si reditum in hunc locum desperaveris, in quo omnia sunt magnis et praestantibus viris, quanti tandem est ista hominum gloria, quae pertinere vix ad unius anni partem exiguam potest? Igitur alte spectare si voles atque hanc sedem et aeternam domum contueri, neque te sermonibus vulgi dedideris nec in praemiis humanis spem posueris rerum tuarum; suis te oportet inlecebris ipsa virtus trahat ad verum decus, quid de te alii loquantur, ipsi videant, sed loquentur tamen. Sermo autem omnis ille et angustiis cingitur iis regionum, quas vides, nec umquam de ullo perennis fuit et obruitur hominum interitu et oblivione posteritatis extinguitur. | |
|
7. Cicero, Letters, 2.12.2, 8.3.3 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
|
8. Cicero, Letters, 2.12.2, 8.3.3 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
|
9. Cicero, Letters, 2.12.2, 8.3.3 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
|
10. Cicero, Epistulae Ad Quintum Fratrem, 2.12.2, 8.3.3 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
|
11. Cicero, Philippicae, 2.91 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
|
12. Cicero, Pro Lege Manilia, 7 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
| 7. praeter ceteras gentis atque avidi laudis fuistis, delenda vobis est est vobis Eb1 illa macula Mithridatico bello superiore concepta concepta HE : suscepta cett. quae penitus iam iam om. H insedit ac nimis inveteravit in populi Romani nomine, quod is qui uno die tota in Asia tot in civitatibus uno nuntio atque una significatione significatione H : significatione litterarum cett. omnis omnis scripsi : om. codd. ( post -one) curavit HE : denotavit cett. civis Romanos necandos trucidandosque curavit, non modo adhuc poenam nullam suo dignam scelere scelere dignam H suscepit sed ab illo tempore annum iam tertium et vicesimum regnat et ita regnat om. t p , et ita regnat ut se non Ponti Ponti E p : Ponto cett. neque Cappadociae latebris occultare velit sed emergere ex ex Ht : et E : e dp patrio regno atque in vestris vectigalibus, hoc est in Asiae luce, versari. 7. ac ne illud quidem vobis neglegendum est quod mihi ego extremum proposueram, cum essem de belli genere genere belli H dicturus, quod ad multorum bona civium Romanorum pertinet; quorum vobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter. nam et publicani, homines honestissimi atque atque HE : et cett. ornatissimi, suas rationes et copias in illam provinciam contulerunt, quorum ipsorum per se res et fortunae vobis curae esse debent. etenim, si vectigalia nervos esse rei publicae semper duximus, eum certe ordinem qui exercet illa firmamentum ceterorum ordinum recte esse recte esse necesse H dicemus. | |
|
13. Cicero, Pro Milone, 72-92, 3 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
|
14. Cicero, Tusculan Disputations, 1.37, 1.40, 1.91 (2nd cent. BCE - 1st cent. BCE)
| 1.37. frequens enim consessus quos... con in r. K 1 consessus s consensu X, s in fine add. V 1 theatri, in quo sunt mulierculae et pueri, movetur audiens tam grande carmen: A/dsum Trag. inc. 73 atque advenio A/cherunte acher onte K (u ss. c ) vi/x via alta atque a/rdua Pe/r speluncas sa/xis structas a/speris pende/ntibus Ma/xumis, ubi ri/gida constat cra/ssa crassa s. v. add. K c caligo i/nferum, ubi ...inferum Non. 272,39 tantumque valuit error—qui mihi quidem iam sublatus videtur—, ut, corpora cremata cum scirent, tamen ea fieri apud inferos fingerent, quae sine corporibus nec fieri possent possunt V 2 nec intellegi. animos enim per se se s. v. add. V c ipsos viventis vigentis ex viventis V 1 non poterant mente complecti, formam aliquam figuramque quaerebant. inde Homeri tota ne/kuia, NECUIA KRV ( sed A in p A corr. 1 ) necyia mai. litt. G NErCUO mantia RK nepsyomantia mai. litt. G psichomantia, sed psicho in r. V 1 aut 2 ( ex div. 1, 132 ) corr. Dav. inde ea quae meus amicus Appius nekuomantei=a faciebat, inde -de in om. K 1 add. c in vicinia vitia KRV 1 (vicinia corr. 1 ) vicia G nostra Averni lacus, u/nde animae excita/ntur obscura u/mbra opertae, apertae ( vel ę, -e K 1 ) opertę corr. V 1 K 2 ima/gines mo/rtuorum, alto o/stio hostio alte (altę K 1 ) ostio s alto corr. K 2 V 1aut2 s . locum rest. Leo. alii aut imagines mortuorum in fine relicta male Ciceroni ipsi tribuunt aut ibi mort. imagines scribunt (praeterea aperto ex ostio Mdv. opertae ex ostio Ribb. altae Klotz) Acheru/ntis, acheruntis (acherontis KV 1 e corr. ) s. s. imagines mortuorum X salso sa/nguine. Trag. inc. 76 cf. Leo Progr. Gott. 1910 p. 21. has tamen imagines loqui volunt, quod fieri nec sine lingua nec sine palato nec sine faucium laterum pulmonum vi et figura potest. nihil enim animo videre poterant, ad oculos omnia referebant. 1.40. Macte mac in r. V c virtute! Macte virtute Non. 341, 37 ego enim ipse cum eodem ipso ipso cf. div. 2, 95 isto We. non invitus erraverim. num igitur dubitamus—? an sicut pleraque? quamquam hoc quidem minime; persuadent enim mathematici terram in medio mundo sitam ad universi caeli complexum quasi puncti instar optinere, quod ke/ntron centron X (ante Vitr. praeterea ap. Rom. non invenitur) illi vocant; eam porro naturam esse quattuor omnia gignentium corporum, ut, quasi partita habeant inter se ac divisa momenta, terrena et umida umida RG 1 V 1 ( add. G 1 V 1 ) suopte nutu et suo pondere ad paris angulos in terram et in mare mari X mare K 2 s ferantur, reliquae duae partes, una ignea altera animalis, ut illae superiores ille GKV superioris X in medium locum mundi gravitate ferantur et pondere, sic hae rursum rursus V 2 rectis lineis in caelestem calestem GV 1 locum subvolent, sive ipsa natura superiora adpetente sive quod a gravioribus leviora superiora... 23 leviora om. R 1 add. m. vet. in mg. (superiora ex -re). eadem verba usque ad levio fere omnia in r. scripsit V 1 natura repellantur. quae cum constent, sive quod ... constent Non. 273, 7 perspicuum debet esse animos, cum e corpore excesserint, sive illi sint animales, id est spirabiles, spirabiles KV 2 (l sp.) spiritabiles RV 1 spiritales G sive ignei, sublime ferri. 1.91. quae propter incertos casus casus add. V c cotidie imminet, imminet V propter brevitatem vitae numquam potest longe abesse, quo minus quominus K in omne tempus rei p. suisque reip. suisque GV reip s usque ex reipsiusque K 2 reip ussuisque R ( al. m. ) consulat, cum cum Sey. ut W aut Mue. posteritatem ipsam, cuius sensum habiturus non sit, ad se putet pertinere. quare licet etiam mortalem esse animum animum K 2 s animam X iudicantem aeterna moliri, non gloriae cupiditate, quam sensurus non sis, sit X si t V ( ss. 1 aut c ) sed virtutis, quam necessario gloria, etiamsi tu id non agas, consequatur. Natura vero si add.Ba. se sic habet, ut, quo modo initium nobis rerum omnium ortus noster adferat, sic exitum mors, ut nihil pertinuit ad nos ante ortum, sic nihil post mortem pertinebit. in quo quid potest esse mali, cum mors nec ad vivos pertineat nec ad mortuos? | |
|
15. Sallust, Catiline, 11.2 (1st cent. BCE - 1st cent. BCE)
|
16. Sallust, Iugurtha, 4.6 (1st cent. BCE - 1st cent. BCE)
|
17. Pliny The Elder, Natural History, 7.52.178-7.52.179 (1st cent. CE - 1st cent. CE)
|
18. Plutarch, Cicero, 35.4 (1st cent. CE - 2nd cent. CE)
|
19. Plutarch, Crassus, 16.4-16.8, 23.1 (1st cent. CE - 2nd cent. CE)
|
20. Valerius Maximus, Memorable Deeds And Sayings, 4.7.3 (1st cent. CE - 1st cent. CE)
|
21. Apuleius, The Golden Ass, 2.29-2.30 (2nd cent. CE - 2nd cent. CE)
|
22. Cassius Dio, Roman History, 39.39.6, 40.18.3 (2nd cent. CE - 3rd cent. CE)
| 39.39.6. At one time as he was offering on the Capitol the customary prayers for his campaign, they spread a report of omens and portents, and again when he was setting out they called down many terrible curses upon him. Ateius even attempted to cast him into prison, but other tribunes resisted 40.18.3. But one of the large flags, that resemble sails, with purple letters upon them to distinguish the army and its commander-inâchief, was overturned and fell from the bridge into the river. This happened in the midst of a violent wind. |
|
